Czy i jak picie kawy wpływa na zdrowie mózgu?

Badania wskazują, że przeciętny Polak wypija średnio 92 litry kawy rocznie, co daje nieco ponad 1 filiżankę dziennie. Chociaż na pozór może wydawać się to zaskakującym wynikiem, to wystarczy porównać to z danymi globalnymi, które pokazują, że… na całym świecie każdego dnia wypija się nawet 2,25 miliarda filiżanek kawy! Wygląda jednak na to, że tak kosmiczne liczby pojawiają się nieprzypadkowo – w końcu o zbawiennym wpływie kawy na funkcjonowanie organizmu mówi się nie od dziś. Jak to jednak wygląda w praktyce i czy słynna mała czarna faktycznie wpływa korzystnie na mózg?

Kofeina płynie w Twojej krwi? Zobacz, co tak naprawdę to oznacza!

W 2020 roku, kiedy cały świat stanął na głowie z powodu pandemii koronawirusa, naukowcy z Uniwersytetu Stanowego Oregonu opublikowali wyniki badania, które w pewnym stopniu tłumaczy to, dlaczego kofeina dosłownie zawładnęła naszymi organizmami. Naukowcy zdecydowali się przebadać 18 partii ludzkiej surowicy krwi od różnych dawców, aby sprawdzić, jaka jest w nich zawartość kofeiny, leków na cukrzycę typu II, leków przeciwlękowych i na kaszel. Co się okazało? Każda z próbek miała pozytywny wynik, jeżeli chodzi o obecność kofeiny!

Co ciekawe, nie wszystkie próbki zostały przebadane, a każda z nich dobierana była w sposób losowy. Niemal każda z nich zawierała jednak wszystkie poszukiwane zanieczyszczenia. Wniosek, jaki możemy z tego wyciągnąć jest prosty – kofeina powoli staje się dla nas jak tlen, który płynie w krwioobiegu i bez którego nie jesteśmy w stanie przeżyć. Co gorsza, aby „ułatwić” sobie codzienne życie, coraz chętniej sięgamy po wszelkiego rodzaju wspomagacze, takie jak leki przeciwlękowe, leki na kaszel dostępne bez recepty i inne suplementy diety, które mają zadziałać jak różowe okulary nałożone na oczy i pomóc nam w pozbyciu się wszelkich problemów.  Tylko czy to faktycznie ma sens?

Jak to jest z tą kawą – szkodzi czy pomaga?

Odpowiemy tak, jak lubicie najbardziej – to zależy. W ostatnich latach zewsząd słyszymy o różnych badaniach naukowych, które wskazują szereg korzyści płynących z picia kawy, takich jak:

• poprawa koncentracji;
• zwiększenie poziomu energii;
• ochrona przed niektórymi chorobami, w tym m.in. chorobą Parkinsona, niektórymi nowotworami i otyłością.

I tu się zatrzymajmy, bo jest też ta czarna strona medalu. Niestety, dla jednych kawa może stanowić element zdrowej, zbilansowanej diety, a innym będzie zwyczajnie szkodzić. Dlaczego? Tu również sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Za najważniejsze czynniki „ryzyka”, które mogą spowodować pogorszoną reakcję na kofeinę, uważa się stres, niedosypianie i nietolerancję białka zawartego w ziarnach kawy. Duże znaczenie ma tu również Twój indywidualny kod DNA. W dużym uproszczeniu – kofeina metabolizowana jest przez enzym określany jako gen CYP1A2. Niemal połowa społeczeństwa na całym świecie ma w swoim organizmie jednak taki wariant tego genu, który zaburza rozkład kofeiny.

W praktyce wygląda to tak, że osoby z obniżonym metabolizmem kofeiny są bardziej narażone na:

• zawał serca;
• nadciśnienie tętnicze;
• podwyższony poziom glukozy na czczo;
• brak ochrony przeciwnowotworowej, która pojawia się u osób z lepszą metabolizacją kofeiny.

Czy to oznacza, że dla własnego bezpieczeństwa powinieneś odstawić kawę? Też nie do końca. Pamiętajmy o tym, że każdy z nas prowadzi zupełnie inny styl życia, ma mikroflorę jelit w lepszym lub gorszym stanie, a co najważniejsze – ma różny genotyp, który może wpływać na to, w jaki sposób organizm będzie reagować na kawę i inne produkty. Zamiast unikać problemu, lepiej jest mu przeciwdziałać, przede wszystkim poprzez ciągłe oczyszczanie organizmu, zapewnianie mu zdrowego pożywienia, nawodnienia i regularnej aktywności fizycznej.

Wpływ kawy na mózgu – czy kofeinowe paliwo faktycznie dodaje skrzydeł?

Pamiętasz tę reklamę, w której zapewniali Cię, że pewien znany swego czasu energetyk doda Ci skrzydeł? Ten potężny zastrzyk energii miała dostarczyć Ci właśnie kofeina – naturalny stymulant, który jest głównym składnikiem kawy i ma duży wpływ na funkcjonowanie centralnego układu nerwowego. Wyobraź sobie tylko, że Twój mózg to silnik sportowego Ferrari. Kiedy jesteś wypoczęty, silnik pracuje sprawnie i efektywnie. Kiedy jednak zarwiesz nockę lub rzucasz się w wir pracy, Twój silnik też na tym ucierpi. Ale, ale – w tym momencie do gry wchodzi kofeina – czy to w postaci kawy, czy skrzydlatego energetyka. Tylko czy jej działanie jest faktycznie tak skuteczne, jak obiecują reklamy?

Dziś spróbujmy skupić się wyłącznie na kawie. Kiedy sięgasz po poranne espresso, kofeina zaczyna blokować działanie adenozyny – substancji chemicznej w Twoim mózgu, która odpowiada za uczucie zmęczenia. To jakby ktoś nagle zdjął ograniczenia z silnika Twojego ferrari, który do tej pory jechał na pół gwizdka. Czujesz to? Nagle jesteś szybki, zwinny i skoncentrowany, a Twoja wydolność umysłowa jest znacznie lepsza.

Mechanizm ten potwierdzają liczne badania naukowe. W jednym z nich naukowcy stwierdzili, że 200 mg kofeiny (około 1 filiżanki kawy) zwiększa czas reakcji i poprawia zdolności poznawcze, takie jak pamięć krótkotrwała i zdolność rozwiązywania problemów. Jeszcze inne badania pokazują, że jeśli będziesz regularnie sięgać po kawę, zapewnisz sobie skuteczną ochronę przed chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak Alzheimer i Parkinson, głównie dzięki działaniu przeciwutleniającemu kofeiny.

Brak ograniczeń nigdy nie jest jednak dobry. Jeżeli Twój silnik zacznie pracować na zbyt dużych obrotach, w dość krótkim czasie doprowadzisz do jego przegrzania, a stąd już krótka prosta do poważnych problemów. Tak samo jest z kawą. Nadmierne spożycie kawy może wywołać uczucie nerwowości, bezsenności i spore rewolucje układu pokarmowego. A jeśli taki stan będzie trwał przez dłuższy czas, musisz liczyć się z tym, że Twój organizm przyzwyczai się do takiej sytuacji i będziesz musiał mu dostarczać coraz większe dawki kofeiny, aby poczuć zadowalający efekt.

Atak paniki, fobia, drażliwość – to może być skutek działania kofeiny!

Mówiąc o kofeinie, nie możemy zapomnieć o jeszcze jednym aspekcie – uwalnianiu kortyzolu, czyli hormonu stresu, który odpowiada za aktywowanie mechanizmów odpowiedzialnych za to, jak reagujesz na sytuacje stresowe. Powiedzieliśmy Ci przed chwilą, że nadmierne spożycie kawy może wywołać u Ciebie nerwowość i bezsenność – to wszystko jest właśnie efektem wydzielania kortyzolu. U niektórych stan ten będzie wiązać się też z ogromnym niepokojem, huśtawką nastrojów, drażliwością, a nawet atakami paniki. Po jednej kawie pewnie nie odczujesz tego zbyt mocno, jednak po 5 czy 6 czarnej Twój organizm może zacząć wariować!

Bo w życiu liczy się balans – tylko on Cię uratuje

I znów wracamy do punktu wyjścia – kawa może być dla Ciebie korzystna, ale jeżeli będziesz spożywać ją z umiarem i będziesz widzieć, że nie jest dla Ciebie szkodliwa.  Tak jak w przypadku pracy silnika klucz do Twojego osobistego sukcesu leży w znalezieniu właściwego balansu – zbyt mało kofeiny nie przyniesie raczej oczekiwanych efektów, ale zbyt dużo może prowadzić do problemów.

No dobrze, ale skąd masz wiedzieć, czy kawa Ci szkodzi? Rozwiązań masz kilka:

• zredukuj spożycie kawy, a najlepiej całkowicie odstaw wszystkie napoje kofeinowe na miesiąc. Po tym czasie zaparz sobie kawę i sprawdź, co czujesz (czy boli Cię brzuch, masz biegunkę lub wzdęcia), jak długo działa na Ciebie kofeina, czy wzrasta Twoje ciśnienie, a może masz mdłości i zawroty głowy?;
• obserwuj swoje ciało i zobacz czy po kawie boli Cię głowa, masz gorszą koncentrację, czujesz ogromne zmęczenie lub może pocą Ci się ręce. Wszystkie te objawy mogą świadczyć o tym, że Twój organizm nie do końca radzi sobie z metabolizowaniem kofeiny;
• zrób badanie DNA, które da Ci najlepszą odpowiedź na to, jak wygląda u Ciebie metabolizm kofeiny. Jeżeli masz wariant AA genu CYP1A2, oznacza to, że metabolizujesz kawę szybko, jeżeli natomiast AC lub CC – cóż, tu już kofeina jest rozkładana wolniej (CC jeszcze wolniej niż AC).

A jeśli nie kawa, to co? Natura ma dla Ciebie świetne alternatywy

Nie lubisz smaku kawy lub masz problemy z przyswajaniem kofeiny? Wcale nie musisz codziennie katować się wypijaniem porannego espresso. Zamiast tego możesz skorzystać z wielu naturalnych zamienników kawy, które również zapewnią Ci zastrzyk energii – czasami nawet o wiele większy niż mała czarna!

Maca – peruwiański energetyk o niebywałej mocy

Pierwsza nasza propozycja to korzeń maca, który już w starożytności wykorzystywany był przez Inków pragnących poprawić dzięki niemu swoją energię i płodność, a także wpłynąć korzystnie na ogólne zdrowie. Maca działa pobudzająco na organizm, dodaje energii i wzmacnia libido, a do tego rewelacyjnie reguluje gospodarkę hormonalną i poprawia koncentrację. Jeżeli masz przed sobą ciężki czas w pracy lub zbliża się sesja na studiach – koniecznie wypróbuj macy, która błyskawicznie wyostrzy Twój umysł!

Kurkuma – naturalne złoto o wyjątkowych właściwościach

Kolejny must have dla osób, które chcą zadbać o pracę swojego mózgu to kurkuma. Pewnie kojarzysz ją z kuchni jako przyprawę, która nadaje potrawom specyficzny, wyrazisty posmak. Kurkuma, a dokładnie zawarta w niej kurkumina, ma jednak o wiele więcej zalet! Substancja ta znakomicie redukuje stany zapalne w organizmie, stymuluje aktywność neuronów i wykazuje silne działanie przeciwdepresyjne. Liczne badania wskazują również, że kurkuma jest w stanie pobudzać neurony i aktywność mózgu, a nawet wspierać leczenie choroby Alzheimera.

Matcha – zupełnie nowy wymiar zdrowego pobudzenia

Zdaniem naukowców matcha zawiera substancje, które mogą wspomagać pracę mózgu. Przykładem tego jest badanie, w którym jednej grupie podano herbatę lub batonik z dodatkiem matchy, a drugiej zaserwowano placebo. Okazało się, że u osób, które otrzymały matchę, zaobserwowano wyższy poziom skupienia, lepszy czas reakcji i sprawniejszą pamięć niż u tych osób, które otrzymały placebo.

Takie działanie jest wynikiem dużej zawartości przeciwutleniaczy oraz kofeiny – 1 łyżeczka sproszkowanej matchy zawiera aż 35 mg kofeiny. Dodatkowo matcha jest cennym źródłem l-teaniny, która zapobiega nagłym spadkom energii po spożyciu kofeiny i poprawia aktywność fali alfa w mózgu, przez co obniża stres i pomaga się zrelaksować. Co więcej, matcha jest lepiej trawiona niż kawa, przez co łatwiej można się jej później pozbyć z organizmu.

Zamień kawę na trawę, a nie pożałujesz!

Każdy, kto nie wyobraża sobie dnia bez filiżanki kawy, pomyśli pewnie, że to dobry żart. Przecież nie ma lepszego sposobu na dostarczenie sobie energii niż mocne espresso na początek dnia! Okazuje się jednak, że jest – i to na wyciągnięcie dłoni dla każdego Nie mamy tu na myśli oczywiście żadnych substancji zabronionych w naszym kraju, a jedynie naszego wiernego towarzysza w codziennym życiu – sok z młodej trawy jęczmiennej. Wyobraź sobie, że o jego mocy wiedzieli nawet starożytni gladiatorzy, którzy pili go, aby dodał im energii, wytrzymałości i ułatwił gojenie się ran. Dziś również sok z jęczmienia wykorzystywany jest przez osoby, które chcą utrzymać dobry stan zdrowia, a także wyleczyć się z różnych chorób, takich jak nowotwory, cukrzyca i inne schorzenia XXI wieku.

A w czym jęczmień jest lepszy niż kawa? Jest to rewelacyjne źródło energii bogate w minerały, które, w przeciwieństwie do napojów kofeinowych, działa dłużej i efektywniej, dzięki czemu Ty będziesz czuć energię, a Twoje ciało będzie w pełni odżywione przez długi czas. Co więcej, zawarta w jęczmieniu serotonina zapewni Ci większą motywację do działania, zwiększy odporność na stres i usprawni koncentrację. W odróżnieniu od kawy jęczmień możesz pić bez obaw o skutki uboczne – jest on odpowiedni dla każdego, bez ograniczeń wiekowych. Do tego wszystkiego jęczmień zadba o odkwaszenie Twojego organizmu i utrzymanie w nim naturalnej równowagi.

To jak, podejmujesz razem z nami wyzwanie i zamiast sięgać po poranną kawę, spróbujesz przez tydzień energetyzować się Zielonkami? Jesteśmy ciekawi, jakie efekty przyniesie to Tobie!

Bibliografia:

1. https://ncez.pzh.gov.pl/dla-mediow/kawa-na-recepte/, dostęp: 12.09.2024.

2. Chen L., Breemen R., Validation of a sensitive UHPLC-MS/MS method for cytochrome P450 probe substrates caffeine, tolbutamide, dextromethorphan, and alprazolam in human serum reveals drug contamination of serum used for research,  https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0731708519320795?via%3Dihub, dostęp online: 12.09.2024.

3.  Hogervorst E., Caffeine improves cognitive performance, mood, and alertness in the morning, Psychopharmacology, 1999.

4.  Chen, X., & G. A. C., Caffeine as a protective factor in dementia and Parkinson’s disease. Journal of Alzheimer's Disease, 20(Suppl 1), 2010, s. 167-S174.

5.  Ringman, J. M., Frautschy, S. A., Cole, G. M., Masterman, D. L., & Cummings, J. L., A potential role of the curry spice curcumin in Alzheimer's disease. Journal of Alzheimer's Disease, 9(2), 2005, 105-116.

6.  Dietz C., Dekker M., An intervention study on the effect of matcha tea, in drink and snack bar formats, on mood and cognitive performance, Food Research International 99(7), 2017, https://www.researchgate.net/publication/316751699_An_intervention_study_on_the_effect_of_matcha_tea_in_drink_and_snack_bar_formats_on_mood_and_cognitive_performance, dostęp online: 12.09.2024.